Claudia Weill’ın 1978 yapımı Kız Arkadaşlar (Girlfriends) filmi, Susan’ın yakın arkadaşı Annie’nin evlenmesiyle dağılan arkadaşlığı ve Susan’ın kendine yetebilme mücadelesini anlatıyor. Film, Susan’ı dar kadraj ve çerçevelerle sıkıştırırken; insanlarla iletişimdeyken ise belgeselvari, uzak genel planlar kullanıyor. Böylece Susan’ın içsel çatışmaları, dostluğun kırılganlığı ve kendine yetebilme mücadelesini biçime de yansıtıyor. Ayrıca film, kendisinden sonraki Frances Ha gibi kadın arkadaşlıkları temalı filmlerin de öncüsü haline geliyor.
Yol Ayrımında Dostluklar
Film, düğün, bar mitzvah merasimlerinde fotoğraf çeken Susan ile yazarlık hayali kuran Annie’nin arkadaşlık dinamiklerini göstermesiyle başlıyor. Susan ve Annie uzun zamandır aynı evde kalan yakın arkadaş olmalarına karşın aralarında bir iletişimsizlik hakimdir. Susan, fotoğrafçılıkta istediği bir işi kapar. Ancak Annie’nin evlenme kararı arkadaşlıklarını sektere uğratır. Susan, fotoğrafçılıkta istediğini bulamaz. Kendine yetebilme konusunda yalpalar. Romantik ilişkileri ve kısa süreli yeni ev arkadaşıyla da iletişimsizlik, tüketime dayalı ilişkisi de Zygmunt Bauman’ın Akışkan Aşk kitabında üzerinde durduğu günümüz akışkan modern toplumundaki insan ilişkilerini hatırlatır. Artık Susan, Annie’yle kurduğu gibi köklü ilişkiler kuramaz. Romantik duygular beslediği hahambaşının evli olması ilişkilerini sekteye uğratır ve Susan’ı kullanılmış hissettirir. Geçici ev arkadaşı Annie’ye duygusal yatırım yapmak yerine Susan’ı dansa davet eder ve Susan’ın dairesinde fiziksel olarak sınır ihlali yapar. Böylece Annie kendi yalnızlığında boğulur. Ancak Susan, tüm bunlar ışığında kendine yetebilme mücadelesini sürdürür. Annie de evli, çocuklu ve yazarlık hayatını.
Dostluk Neydi? Dostluk Emekti
Film, Susan’ın dostluğunun parçalanması sonucunda kendisiyle dost olabilme hikayesini de işler. Sokrates’in Nikotamos’a Etik‘ini sekiz ve dokuzuncu kitabında erdemli ve iyi insanların dost olabileceklerini söyler. Dostların benzer dünya görüşlerinden olabileceklerini, farklılıkları olsa da aynı düzleme gelebileceklerini ifade eder. Ancak Sokrates, bir insanın başkasıyla dostluk kurabilmesi için önce insanın kendisiyle dost olabilmesi gerektiğini söyler. Susan, film süresince kendi fotoğraf sergisini açmaya çabalar. Yeni insanlarla tanışır. Romantik deneyimleri olur. Annie’den kalan boşluk olsa da Susan film süresince kendine yetebilmeyi öğrenerek kendisiyle de dost olur. Cicero, Dostluk Üzerine‘de arkadaşlıkların zaman ve emek aldığını ifade eder. Arkadaşlıklarda insanların derinliklerinde nelerin yattığını görebilirler. Annie ve Susan, film süresince arada sırada görüşürler. Lakin Susan da Annie de artık aynı kişiler değillerdir. Buna rağmen Annie, bebeğiyle tek başınayken bebeğine Susan’ın iyi bir fotoğrafçı olduğunu söyleyerek dostluk melankolisini yansıtır.
Mekansal ve Çerçevesel Sınırlamalar
Weill, Susan’ın evini dar koridorları çerçeveleyerek Susan’ı geniş bir alanda göstermekten kaçınıyor. Susan’ı koridor sınırları, kapılar ve camlarla çerçeveleyerek Susan’ın iç sıkışmışlığını, kendine yetebilme mücadelesini biçimsel olarak da yansıtıyor. Ayrıca Susan ve iletişimde olduğu diğer insanların yüzlerine odaklanması fakat genel planda Susan ve diğerleri arasında uçurumu gösterecek şekilde mizanseni kurması da kontrast yaratıyor. Annie’nin görece daha büyük bir evde yaşamasına rağmen Annie’nin odalara hapsedilmesi ya da mutfağın sürekli gösterilmesi de kadınların dar alanlara hapsedildiğini yansıtıyor. Esasında Annie ve Susan arasında parallellik esas çünkü ikisi de farklı biçimlerde sarsılan arkadaşlıklarının artçı etkileriyle baş etmeye çalışıyorlar. Film, New York’ta geçmesine rağmen dış çekimlerde de dar sokakların tercih edilmesi ve karakterlerin yol kenarlarında, binaların yanında yürümeleri de iç çatışmanın tezahürü olarak okunabilir. Dolayısıyla Weill, hikayesini kurarken sinematografik bağlamda da biçim ve içerik köprüsünü kurmakta oldukça mahir hale geliyor.
Taşlı Yapım ve Gösterim Süreci’nden 2020’lere
Kız Arkadaşlar, Weill’ın American Film Institute’tan aldığı ödenekle başta 30 dakikalık bir kısa film projesi olarak 1975 yılında macerasına başlıyor. Ancak Weill’ın hikayeyi devam ettirmek istemesi ve yaşadığı maddi sıkıntılar nedeniyle filmin bütün yapımı 3 yılı alıyor. Nihayetinde Warner Bros.’un filmin dağıtım haklarını almasıyla film gösteriliyor. Ancak gişede başarı elde edemiyor. Yine de eleştirmenler ve Stanley Kubrick’in de aralarında bulunduğu sektörden sinemacılar tarafından övgüyle karşılanıyor. Öyle ki Stanley Kubrick, 1980 yılında Vicente Molina Foix’ya verdiği demeçte “filmin en iyi Amerikan filmlerinden, hatta Avrupa’daki filmlerle boy ölçüşebilecek denli iyi bir film” olduğunu söylüyor. Ancak filmin ilgiyle karşılanmamasını üzüntüyle karşıladığını ve film yapım süreçlerinin, özellikle bağımsız film yönetmenleri adayları bakımından, daha da zorlaştığını ifade ediyor. Yine de Kubrick, Weill’ın uzun film yapım sürecinde filmin kendisine odaklanma şansına eriştiğini öne sürüyor. Film, kuytu köşede kaldıktan sonra 2010 yılında DVD olarak satışa çıkıyor. Criterion Collection ise 2020 yılında 4K restorasyon ve film ekibiyle söyleşilerinin de bulunduğu Blu-Ray sürümünü piyasaya sürmüştür. Böylece film tekrardan gündeme gelerek sinemaseverlerin huzuruna çıkmıştır.
Sonuç
Kız Arkadaşlar, dostluğun çatırdaması sonucu Susan’ın kendine yetebilme çabasını ve ilişkilerini sorgulamasını konu alıyor. Film; doğal oyunculukları, mekan ve ışık kullanımı ve güçlü senaryosuyla izleyiciyi dostluğun doğası, kişinin kendisiyle iletişimi ve modern toplumda ilişkilerin akışkan yapısı üzerine düşündürüyor. Mekan seçimi ve sinematografik tercihler de karakterlerin sıkışmışlıklarını ve başkalarıyla ilişkilerini yansıtacak şekilde ustalıkla kurgulanmış. Ayrıca, Claudia Weill’ın The Criterion Collection’a Kız Arkadaşlar üzerine verdiği demeci aşağıdaki linkten izleyebilirsiniz:
